شاخصه های امام شناسی؛
در
طول تاریخ افراد بسیاری بوده اند که مدعی این مقام شده اند لذا ائمه
اطهار(علیهم السلام) در پاسخ به پرسش های شیعیان از ویژگی های امامت، شاخصه
هایی را تبیین نموده اند که امکان تشخیص را برای شیعیان ممکن ساخته است
به گزارش صاحب نیوز به نقل از ندای اصفهان- حجت الاسلام مهران آدرویش/
هر چه که ارزشمند است و از جایگاهی خطیر برخوردار است “مدعیان تقلبی” نیز دارد؛
لذا با عنایت به جایگاه بلند امامت، افرادی به ناحق مدعی ارتباط با امام و
یا حتی مدعی امامت می شوند. در طول تاریخ افراد بسیاری بوده اند که مدعی
این مقام شده اند لذا ائمه اطهار(علیهم السلام) در پاسخ به پرسش های شیعیان
از ویژگی های امامت، شاخصه هایی را تبیین نموده اند که امکان تشخیص را
برای شیعیان ممکن ساخته است.
در این مقاله با عنایت به آیات و روایات به برخی از شاخصه های مقام امام مهدی (عج) اشاره می کنیم.
نشانه های امام در قرآن کریم:
۱- امام معصوم است: «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا» (احزاب ۳۳)
۲-
امام هدایتگر است: «و آنان را امامانی قرار دادیم که به امر ما هدایت مى
کردند و به آنان انجام دادن کارهاى نیکو و برپاداشتن نماز و پرداختن زکات
را وحى کردیم و عبادت کنندگان ما بودند» (اعراف ۱۸۰)
۳-
امام از صبر و یقین برخوردار است: «وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّهً
یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُواْ وَکَانُواْ بِآیَاتِنَا
یُوقِنُونَ» (سجده ۲۴)
۴- امام از علم کامل برخوردار است: «و کل شیء احصیناه فی امام مبین» (یاسین ۱۱)
«تنزل الملائکه و الروح فیها باذن ربهم من کل امر» (القدر۴)
«إِنّآ أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهٍ مّبَارَکَهٍ إِنّا کُنّا مُنذِرِینَ * فِیهَا یُفْرَقُ کُلّ أَمْرٍ حَکِیمٍ» (دخان ۲ و ۳)
۵-
ائمه علیهم السلام از افعال و نیات مردم آگاه هستند: «فَکَیْفَ إِذا
جِئْنا مِنْ کُلِّ أُمَّهٍ بِشَهِیدٍ وَ جِئْنا بِکَ عَلى هؤُلاءِ شَهِیداً» (نساء ۴۱)
«و قل اعملوا فسیری الله عملکم و رسوله و المؤمنون و ستردون الی عالم الغیب و الشهاده فینبئکم بما کنتم تعملون» (توبه ۱۰۵)
۶-
وارثین زمین: «وَنُرِیدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُواْ فِى
الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّهً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ»
(القصص۵)
نتیجه:
بنا بر آیات فوق کسی که از او گناه یا خطا سر بزند (هر چند کوچک مثل تپق
زدن؛ مثلا خواست بگوید حسن گفت حسین)، یا دعوت به زشتی ها و گمراهی بکند،
یا کم حوصلگی و ناشکیبایی و شک و بی اطلاعی از باطن ها داشته باشد، یا
نادانی و بی اطلاعی (ولو اینکه نتواند حتی یک مساله شرعی یا علمی و… را
پاسخگو باشد)، یا بی اطلاع از افعال و نیات افراد باشد یا قدرت برتر جهان
نباشد او نمی تواند امام زمان(عج) باشد.
نشانه های امام در روایات:
الف) نرم کردن سنگ در دست و مهر کردن آن:
ام
سلمه از رسول خدا سوال نمود: وصی شما کیست؟ پیامبر اکرم فرمود: «سنگریزه
اى به من بده»، من سنگریزه اى از زمین برداشته به او دادم. او آن را میان
کف دستان خود نهاد و به هم مالید تا همچون آرد نرم شد، سپس آن را خمیر کرده
از آن یاقوت سرخ پدید آورد و با انگشتر خود آن را مهر زد و نقش آن براى هر
که مى دید آشکار شد. سپس آن را به من داد و فرمود: «اى ام سلیم! هر که
تواند همانند این کار انجام دهد او وصى من است». پس درحالى که ایستاده بود،
دست راست خود را دراز کرد تا آنجا که از بام هاى مدینه گذشت و دست چپ خود
را پائین آورده و آن را به زمین نهاد، بدون اینکه خم شود. (فرهنگ جامع
سخنان امام حسین علیه السلام)
ب) قدرت بر تکلم به تمام زبان ها حتی زبان حیوانات:
ابوبصیر
می گوید: روزى به محضر مبارک امام موسى کاظم علیه السلام وارد شدم و عرضه
داشتم: فدایت گردم امام چگونه شناخته مى شود و نشانه هاى امامت چیست؟ حضرت
فرمود: «امام نشانه ها و علامت هاى بسیارى دارد: یکى آن بود که پدرم انجام
داد» (جریان بینا شدن ابوبصیر توسّط امام صادق علیه السلام). «و دیگر آنکه
آنچه از او در هر موضوعى سئوال کنند، جواب آن را بداند و بتواند پاسخ دهد، و
با مردم از هر قبیله و نژادى و صاحب هر لغتى که باشند، سخن گوید و نیز
زبان تمام حیوانات را مى فهمد و با آنها سخن مى گوید؛ و کسى که داراى این
مزایا و اوصاف نباشد، امام نیست». (اصول کافى: ج ۱، ص ۲۵۵،ح ۷)
ج) جای انگشت بر سنگ:
عمر بن یزید می‌گوید: امام محمد تقی علیه السلام را دیدم. به آن حضرت گفتم: یابن رسول الله، نشانه امامت چیست؟
حضرت فرمود: «امام کسی است که توان چنین کاری را داشته باشد؛ (دست خود را بر سنگی نهاد و جای انگشتش بر آن ظاهر شد).»
د) نرم شدن آهن:
راوی نقل می‌کند: حضرت امام جواد علیه السلام را دیدم که آهن را بدون آنکه در آتش نهد میکشید و سنگ را با خاتم خود نقش میزد.
ه) از بین رفتن حکومت باطل:
«اذا قام القائم ذهب دوله الباطل»
و) نزول عیسی ابن مریم(علیهما السلام):
بر
اساس دیدگاه قرآن کریم، حضرت عیسی حقیقتی است زنده که از شرّ صلیب یهود
رهائی یافته و خداوند او را در مقام رفیعی جای داده است. آنچه از احادیث
موثق بدست می آید این است که بازگشت آن حضرت در آخرالزمان در زمان ظهور
مهدی موعود علیه السلام خواهد بود. معتبرترین منابع حدیثی اهل سنت که صحیح
بخاری و مسلم باشد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم چنین نقل کرده
اند: «کیف انتم اذا نزل ابن مریم فیکم و امامکم منکم»؛ چگونه خواهید بود
زمانی که عیسی بن مریم در میان شما فرود آید در حالی که امام و رهبر شما از
شماست.
جمله «و امامکم منکم» نشان می دهد نزول حضرت عیسی برای رهبری
این امت نیست، رهبر امت از خود امت است، معلوم می شود رهبر امت شخصیتی است
که بر عیسی مقدم است. گنجی شافعی نیز روایتی آورده است که نشان می دهد
جناب عیسی علیه السلام پیشنهاد امامت جماعت را به خود آن رهبر بر می گرداند
و می فرماید: این نماز برای آنکه تو امامت کنی بر پا شده است «انما اقیمت
الصلوه لک»
ز) عدالت گستری:
امام
باقر علیه السلام: پس از ظهور مهدی(عج) هیچ حقی از کسی بر عهده دیگری نمی
ماند، مگر آنکه آن حضرت آن را می ستاند و به صاحب حق می دهد.
ک) بقیـه الله:
امام
عصر علیه السلام بقیه الله است، باقیمانده سلسله حجج الهی است. در کتاب
غیبت فضل ابن شاذان از حضرت صادق علیه السلام آورده است: آنگاه که قیام کند
به کعبه تکیه می زند و ۳۱۳ نفر به گردش فراهم می آیند، اول سخنی که می
گوید تلاوت این آیه است: «بقیه الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین»، آنگاه می
گوید: منم بقیه الله و حجت خدا بر شما. پس از آن هیچ کس بر او سلام نمی کند
جز اینکه در هنگام سلام می گوید: «السلام علیک یا بقیه الله فی ارضه».
نتیجه:
بنا بر روایات فوق کسی که سنگ در دستش نرم نشود و نتواند آن را مهر کند،
کسی که نتواند طول دست خود را گسترش دهد، کسی که نتواند کور را بینا کند،
کسی که زبان یا لهجه ای یا زبان حیوانات را نداند، کسی که آهن در دستش نرم
نباشد و جای دستش بر سنگ نماند، کسی که نتواند حکومت های ظلم و جور را ساقط
کند، کسی که همراه با آمدن او (ولو با یک فاصله زمانی) عیسی علیه السلام
نیاید، کسی که پشت سر او عیسی مسیح نماز نخواند، کسی که قدرت اجرای عدالت
جهانی را نداشته باشد، کسی که ۳۱۳ نفر اشخاص خاص و قابل توجه او را همراهی
نکنند، کسی که کوچکترین عدم تعادلی در او باشد و مثلا یک تیر را با یک
میلیمتر فاصله در نقطه دیگری بزند و… امام زمان(عج) نیست.
نشانه های امام در کلام بزرگان:
۱-
ابن عربی: بدان که ولایت فلک محیط بر عالم است و برای همین هرگز قطع نمی
شود (رحیم لطفی، اثبات امامت و انسان کامل، فصلنامه انتظار ش۱۸، نقل از:
فصوص الحکم، ص ۱۳۴)
۲- هر چه در عالم هستی است، در تسخیر انسان کامل است و او همۀ آنها را می داند (همان، فصوص الحکم، ص ۱۹۹)
۳-
قیصری: قدرت بر میراندن و زنده کردن و امثال این امور، از نشانه های انسان
کامل است (رحیم لطفی، اثبات امامت و انسان کامل، فصلنامه انتظار ش۱۸، نقل
از: شرح القیصری، ص ۷۵)
۴- عبدالکریم جیلی: تصرف او
بر اشیا از روی اتصاف و آلت و اسم و رسم نیست؛ بلکه (تصرفی واقعی) مانند
تصرّف ما در سخن گفتن و خوردن و آشامیدن است. (رحیم لطفی، اثبات امامت و
انسان کامل، فصلنامه انتظار ش۱۸، نقل از: الانسان الکامل، ص ۲۰۹)
نتیجه:
کسی که محیط بر عالم هستی نباشد، عالم مسخر او نباشد، قدرت بر میراندن و
زنده کردن نداشته باشد، قدرت بر تصرف بدون ابزار نداشته باشد، چیزی از نظام
هستی بر او پوشیده باشد و حکمت حتی یک امر را نداند امام زمان(عج) نیست.
نشانه های امام زمان عج در ظاهر:
اوصاف
ظاهری امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف از دو طریق به ما رسیده است؛
یکی از طریق روایاتی که از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه
معصومین علیهم صلوات الله منقول است و دوم از اخبار کسانی که به شرف لقای
آن حضرت نائل آمده اند.
در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و
آله و سلم چنین آمده است: مهدی از فرزندان من است {هنگامی که ظاهر می شود}
چهل ساله است، چهره اش مانند ستاره درخشان است و بر گونه راست وی خالی سیاه
رنگ است.
از دیگر مشخصات ظاهری آن حضرت؛
شاب مربوع (جوانی است میانه قد)، اجلی الجبینین (فراخ است پیشانی مبارکش)،
حسن الوجه و نور وجهه یعلو سواد لحبته و رأسه (نیکو رو است و نور رخسارش
چنان درخشان است که بر سیاهی موی سر و رویش غلبه دارد)، افلج الثنایا (میان
دندان های مبارکش گشاده است)، کانه قطع قمر (مانند پاره ماه است)
بر اساس برخی روایات شکل و شمائل و خلق و خوی آن جناب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم شباهت دارد، از ایشان روایت است:
* المهدی من ولدی اسمه اسمی و کنیته کنیتی، اشبه الناس بی خلقا و خلقا
مهدی از فرزندان من است، نام او، نام من و کنیه او همچون من {ابوالقاسم} است، از همه مردم در صورت و سیرت به من نزدیکتر است.
* و بالاخره در برخی روایات آمده است: «المهدی طاوس اهل الجنه»
و به ما آموزش داده اند که در مقام اشتیاق چنین زمزمه کنیم: «اللهم ارنی الطلعه الرشیده و الغره الحمیده و اکحل ناظری بنظره منی الیه و عجل فرجه و سهل مخرجه و اوسع منهجه و اسلک بی محجته»
بار
خدایا، آن خورشید تابان و سپیده نمایان را به من نشان بده و دیدگان مرا به
یک نگاه بر جمال او روشنی و قوت ببخش، فرجش برسان، قیامش آسان کن و راهش
بر او بگشای و مرا بر طریق او بگمار.
نشانه های حتمی ظهور امام زمان(عج):
در
میان روایات فراوانی که در زمینه علامات ظهور مهدی موعود علیه السلام
رسیده است، بر روی چند علامت تأکید شده و در روایات متعدد ذکر آنها به میان
آمده است از جمله روایت زیر:
عن ابی عبدالله الصادق علیه
السلام قال: «خمس قبل قیام القائم علیه السلام الیمانی و السفیانی و
المنادی ینادی من السماء و خسف بالبیداء و قتل النفس الزکیه».
پنج
حادثه قبل از قیام قائم علیه السلام رخ می دهد؛ ظهور یمانی، خروج سفیانی،
اینکه منادی از آسمان ندائی سر می دهد، فرو رفتگی زمین در منطقه بیداء و
کشته شدن نفس زکیّه.
سخن پایانی:
بنابراین نشانه های بسیاری بر صحت و درستی ادعای مهدی(عج) وجود دارد که با وجود آن، شناخت حضرت به آسانی قابل امکان است.
بعد
از اطمینان از صحت ادعای آن حضرت بنا بر آیات وظیفه مومنین نسبت به
دستورات حضرت فقط شنیدن و اطاعت است؛ «إِنَّمَا کَانَ قَوْلَ
الْمُؤْمِنِینَ إِذَا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِیَحْکُمَ
بَیْنَهُمْ أَن یَقُولُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا
وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» (نور ۵۱)؛ گفتار مؤمنان- وقتی به سوی
خدا و پیامبرش خوانده شوند تا میانشان داوری کند- تنها این است که می
گویند: «شنیدیم و اطاعت کردیم.» اینانند که رستگارند.
و وای بر کسانی
که همچون شیطان ملاک را خود قرار دهند و اگر حضرت(عج) حکمی بدهد و با عقل
ناقص آنان هماهنگ نباشد به جای اینکه خود را محکوم کنند حضرت را محکوم
کنند، آنچنان که شیطان حکم خداوند به سجده بر آدم را برنتافت و از بهشت
رحیم به جهنم رجیم ساقط شد.
